Khởi tố vụ án hình sự là sự kiện pháp lý quan trọng do cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng thực hiện bằng việc ra quyết định xác định một vụ việc xảy ra là vụ án hình sự và bắt đầu hoạt động điều tra với vụ việc đó theo quy định của bộ luật tố tụng hình sự năm 2015.
Khởi tố vụ án hình sự là giai đoạn mở đầu của tố tụng hình sự, trong đó cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng thu thập, xử lý các thông tin và ra quyết định khởi tố vụ án để tiến hành các biện pháp điều tra theo pháp luật tố tụng hình sự. Với tính chất là một giai đoạn của tố tụng hình sự, giai đoạn khởi tố vụ án hình sự có nhiệm vụ xác định sự việc xảy ra có dấu hiệu của tội phạm hay không để quyết định khởi tố hoặc không khởi tố vụ án hình sự. Giai đoạn tố tụng này được phân biệt với các giai đoạn tố tụng khác bởi các chủ thể đặc trưng (Cơ quan điều tra, Cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án), các hành vi tố tụng đặc trưng (kiểm tra, xác minh nguồn tin về tội phạm) và văn bản tố tụng đặc trưng (quyết định khởi tố hoặc quyết định không khởi tố vụ án hình sự).
Việc khởi tố vụ án hình sự chỉ được thực hiện khi đã xác định dấu hiệu của tội phạm và ngược lại, khi đã xác định dấu hiệu tội phạm, nếu không thuộc trường hợp không khởi tố vụ án hình sự thì cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng phải khởi tố vụ án hình sự để điều tra làm rõ. Việc xác định dấu hiệu tội phạm dưa trên 6 căn cứ: (1) Tố giác của cá nhân; (2) Tin báo của cơ quan, tổ chức, cá nhân; (3) Tin báo trên phương tiện thông tin đại chúng; (4) Kiến nghị khởi tố của cơ quan nhà nước; (5) Cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng trực tiếp phát hiện dấu hiệu tội phạm; (6) Người phạm tội tự thú.