Sau vụ việc vỡ hụi gần 120 tỷ đồng tại Bắc Ninh vừa qua, nhiều độc giả gửi câu hỏi đến Văn phòng luật sư số 5 Hà Nội muốn tìm hiểu việc người dân chơi hụi, họ (biêu, phường) có được pháp luật bảo vệ? Việc xử lý tài sản, chủ hụi như thế nào nếu chủ hụi tuyên bố vỡ hụi?
Vấn đề trên Văn phòng luật sư số 5 Hà Nội trả lời độc giả như sau:
Chơi hụi, họ là một trong những hình thức để huy động vốn nhàn rỗi, tương trợ trong nhân dân được Nhà nước thừa nhận và được quy định tại Điều 471 Bộ luật dân sự 2015. Cụ thể:
1. Họ, hụi, biêu, phường (sau đây gọi chung là họ) là hình thức giao dịch về tài sản theo tập quán trên cơ sở thỏa thuận của một nhóm người tập hợp nhau lại cùng định ra số người, thời gian, số tiền hoặc tài sản khác, thể thức góp, lĩnh họ và quyền, nghĩa vụ của các thành viên.
2. Việc tổ chức họ nhằm mục đích tương trợ trong nhân dân được thực hiện theo quy định của pháp luật.
3. Trường hợp việc tổ chức họ có lãi thì mức lãi suất phải tuân theo quy định của Bộ luật này.
4. Nghiêm cấm việc tổ chức họ dưới hình thức cho vay nặng lãi.
Ngoài ra, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 144/2006/NĐ-CP ngày 27/11/2006 quy định cụ thể hơn về hoạt động của hình thức này, trong đó quy định rõ về quyền và nghĩa vụ của những người tham gia chơi họ. Cũng theo Nghị định, hình thức họ bao gồm họ không có lãi và họ có lãi (gồm họ đầu thảo và họ hưởng hoa hồng).
Như vậy, khi người tham gia chơi họ dù ở hình thức nào nhưng nếu đảm bảo các nghĩa vụ của mình cũng đều được pháp luật bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp.
Trong trường hợp chủ họ đã thu các phần họ của các thành viên nhưng không giao cho thành viên được lĩnh họ thì theo yêu cầu của thành viên có quyền lĩnh họ, chủ họ phải giao các phần họ đã thu được cho thành viên đó và bồi thường thiệt hại nếu có.Tại khoản 3 Điều 15 Nghị định 144/2006/NĐ-CP nêu rõ, một trong những nghĩa vụ của chủ họ hay người được ủy quyền cầm giữ tiền họ là “giao các phần họ cho thành viên được lĩnh họ”. Nếu chủ họ (hoặc người được ủy quyền cầm giữ tiền họ) vi phạm nghĩa vụ thì phải có trách nhiệm giao các phần họ đã thu được cho thành viên và bồi thường thiệt hại (nếu có) theo Điều 29 Nghị định này:
Chủ họ phải trả lãi đối với các phần họ giao chậm theo mức lãi do các bên thoả thuận, nếu không có thoả thuận hoặc không thoả thuận được thì áp dụng mức lãi suất cơ bản do Ngân hàng Nhà nước công bố tương ứng với thời gian giao chậm tại thời điểm giao các phần họ.
Trong trường hợp, chủ họ (hoặc người cầm tiền) tuyên bố vỡ họ, người đó phải gánh trách nhiệm pháp lý trước cơ quan Nhà nước và đối với những thành viên tham gia họ. Tài sản thu được sẽ được xử lý và trả cho các thành viên có quyền lĩnh họ để bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của họ.
Tuy nhiên, nếu số tài sản thu được không đủ để thực hiện nghĩa vụ đối với tất cả các thành viên tham gia họ thì giá trị tài sản thu được sẽ trả cho người có quyền lĩnh họ theo tỷ lệ phần tiền đã góp trên tổng số tiền mà các thành viên đã nộp trong một kỳ mở họ; phần tài sản bị hụt, không trả đủ sẽ bị coi là rủi ro của những người tham gia.
Bên canh đó, khi chủ họ (hoặc người cầm tiền) tuyên bố vỡ họ, cơ quan chức năng có thẩm quyền sẽ làm rõ bản chất của việc lập, chơi họ. Trường hợp, việc lập và chơi họ có dấu hiệu gian dối, lợi dụng uy tín để gom tiền sau đó chiếm đoạt sẽ bị xem xét xử lý hình sự.