Thời điểm người bào chữa tham gia tố tụng đã được Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 quy định tại khoản 1 Điều 58 (quyền và nghĩa vụ của người bào chữa). Để bảo đảm nội dung phù hợp với tên điều cũng như tính chất quan trọng của thời điểm tham gia tố tụng hình sự của người bào chữa, trong Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 nhà làm luật đã tách ra quy định một điều (Điều 74) về thời điểm người bào chữa tham gia tố tụng. Nội dung điều này tiếp tục kế thừa quy định của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003, sửa đổi bổ sung cho phù hợp với quy định về mở rộng diện người được bào chữa là người bị bắt.
Thời điểm người bào chữa tham gia tố tụng hình sự phụ thuộc vào quyết định của người bị buộc tội về việc nhờ người bào chữa cho họ hoặc quyết định của cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng trong trường hợp chỉ định người bào chữa, trừ trường hợp cần giữ bí mật điều tra đối với tội xâm phạm an ninh quốc gia. Người bào chữa tham gia tố tụng từ khi khởi tố bị can; trường hợp bắt, tạm giữ người thì người bào chữa tham gia tố tụng từ khi người bị bắt có mặt tại trụ sở của Cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra hoặc từ khi có quyết định tạm giữ. Như vậy, người bị bắt có quyền nhờ người bào chữa cho mình ngay khi họ bị bắt, nhưng người bào chữa chỉ được tham gia bào chữa khi người bị bắt được đưa về trụ sở của cơ quan có thẩm quyền tiến hành điều tra. Quy định này cũng phù hợp với thực tế, bởi vì đối với những trường hợp không phải do cơ quan có thẩm quyền điều tra bắt nhưng khi bắt lại ở ngoài trụ sở của cơ quan có thẩm quyền điều tra thì việc cho người bào chữa tham gia bào chữa ngay là không khả thi. Vì vậy, chỉ khi người bị bắt bị đưa về trụ sở của cơ quan có thẩm quyền điều tra thì người bào chữa mới được tham gia bào chữa khi có yêu cầu hoặc thuộc trường hợp bắt buộc phải chỉ định người bào chữa. Trường hợp cần giữ bí mật điều tra đối với các tội xâm phạm an ninh quốc gia thì Viện trưởng Viện kiểm sát có thẩm quyền quyết định để người bào chữa tham gia tố tụng từ khi kết thúc điều tra.
Văn phòng luật sư số 5 Hà Nội